Jelisaveta Načić – Prvi gradski arhitekta Beograda

Jelisaveta Načić je rođena 1878. godine u Beogradu, u bogatoj i uglednoj porodici kao trinaesto dete trgovca Mihaila S. Načića. Završila je gimnaziju u Beogradu, a kada je 1896. godine osnovana Katedra za arhitekturu na Tehničkom fakultetu u Beogradu, u prvoj generaciji upisanih studenata našla se ona.

U rekordnom roku je diplomirala i postala prva žena arhitekta u Srbiji. Pošto njena porodica inicijalno nije podržavala njene ambicije, na svoje školovanje potrošila je celokupan miraz. Diplomirala je sa prvom generacijom arhitekata u Srbiji. Posle ovog podviga, počinje njena relativno kratka, ali veoma uspešna karijera.

Zapisana je kao prva žena arhitekta u našoj zemlji u vreme kada je samo sedam odsto žena u Srbiji bilo pismeno. Čak i te malobrojne žene koje su stekle visoka zvanja, teško su se probijale u svetu koji je bio krojen za muškarce. Sa 22 godine zaposlila se u Ministarstvu građevine na mestu crtača, što je bio veliki uspeh jer su državnu službu mogli da dobiju samo muškarci, tj. samo oni koji su služili vojsku.

Nedugo zatim prelazi u Beogradsku opštinu u čijoj službi radi na svojim najpoznatijim projektima – uređenju Kalemegdana, tokom kojeg nastaju njene Male stepenice, koje od Savske aleje vode do Pariske ulice. Osim stepenica, njen rad bila je i ograda savskog šetalista, osmišljena u secesionističkom stilu, koja je srušena tokom Prvog svetskog rata.

Posle položenog državnog ispita, 1902. godine počinje da radi u Inženjersko-arhitektonskom odseku beogradske opštine kao gradski arhitekta. Već na početku karijere, postiže zapažen uspeh osvajanjem trećeg mesta na konkursu za izradu idejnog rešenja za projekat crkve u Topoli.

Sa svega 27 godina projektuje i danas raskošnu Osnovnu školu „Kralj Petar Prvi”, pored Saborne crkve. Na ovom mestu se pre škole nalazila čitaonica i stara zgrada Osnovne škole. Danas je ova građevina pod zaštitom UNESCO-a. Izgradnja moderne školske zgrade, sa električnim osvetljenjem, grejanjem, toaletima, svečanom salom, gimnastičkom salom, bila je velik i ambiciozan poduhvat i ovo arhitektonsko remek-delo se smatra njenim najuspešnijim ostvarenjem kojim je dokazala svoj neosporni talenat.

Jelisaveta Načić se oprobala i u sakralnoj arhitekturi. Nakon uspeha na konkursu za crkvu u Topoli, projektovala je i crkvu Aleksandra Nevskog na uglu ulica cara Dušana i Francuske, čiji su temelji započeti prema njenom projektu, a završena je posle rata po projektu Petra Popovića i Vasilija Androsova.

Opština Beograd je u period od 1909. – 1911. godine, prema njenim projektima, izgradila i prve radničke stanove u nizu dvospratnih zgrada, u današnjim ulicama Gundulićev venac, Venizelosova, Herceg Stjepana i Senjanin Ive. Stanovi su bili komforni i funkcionalni sa jednostavnim fasadama. Ove građevine postoje i danas i predstavljaju prvi beogradski stambeni kompleks.

Da rat nije prekinuo urbanističko uređenje Terazija, i ova ulica nosila bi njen pečat. Odabrana je kao jedna od članova komisije koja je trebala da osmisli novi koncept ulice, po kojem bi ona bila podeljena na dva dela u čijem bi se centru nalazila fontana sa Meštrovićevim Pobednikom.

Jelisaveta je 1916. godine na Terazijama postavila slavoluk u čast srpskih vojnika koji su se vraćali iz Balkanskih ratova, na kome je pisalo „Nisu svi Srbi oslobođeni“. Upravo ovo je dovelo do tačke preokreta u njenom privatnom i profesionalnom životu. Zbog natpisa biva proterana u logor Nedžider u Mađarskoj. Tamo je upoznala svog budućeg muža, Luku Lukaja, za kog se udala naredne godine i rodila ćerku Lulu. Po završetku rata kratko su živeli u Beogradu, zatim u Skadru, gde su učestvovali u podizanju Albanskog ustanka i nakon toga u Dubrovniku. U Dubrovniku je i umrla 1955. godine.

Osim raskošnih kuća, crkava i drugih građevina koje krase Beograd, odmah do Novog Dorćola postoji ulica koja nosi njeno ime.

 

Za sve informacije o Novom Dorćolu, posetite nas na adresi Venizelosova 29.

Pišite nam: office@dekainzenjering.rs

Pozovite nas: +381646590118  |  +381114077777

 

Fotografija: Wikimedia